BEYİN TÜMÖRLERİ
*Hiç bir görüntüsel yöntem bir kitlenin türünü bize kesin olarak gösteremez. Kitlenin natürünün tespitinde en önemli yöntem cerrahi müdahale ile alınacak parçanın patolojik incelemesidir.
Beyin Tümörleri iyi huylu ve kötü huylu Beyin tümörleri olarak ayrılırken beyin yapısına ait ve beyin yapısı dışına ait tümörler olarak ayrılırlar.
Beynin iyi huyu tümörleri büyüme potansiyeline sahip ancak kafatasında yer kaplayarak tehlike oluşturan tümörlerdir.Beynin kötü huylu tümörleri ise hem hızlı büyümeleri hem de yayılmaları dikkate alındığında tehlikeli tümörlerdir. Beyin yapısına ait tümörler direkt beyni oluşturan hücrelerden kaynaklanmaktadır. Beyin yapısına ait tümörler iyi huylu ve kötü huylu tümörler olabilir. Beyin yapısı dışındaki tümörlerden en sık görüleni beyni saran zarın tümörleridir. Ve bu tümörler daha çok iyi huylu karakter sergilerler. Beyin yapısı dışındaki tümörlerin diğer bir önemli çoğunluğunu ise vücudun diğer bölgelerindeki tümörlerin beyine yayılmaları oluşturur.
Untulmaması gereken nokta tanı için yapılan görüntüleme yöntemlerinin hiç birisi tümörlerin iyi huylu kötü huylu olduklarını gösteremez. Sadece yorum yapılmasını sağlayabilir. Kesin tanı tümörden alınacak parçanın incelenmesidir.
HİPOFİZ ADENOMLARI
Hipofiz bezinden kaynaklanan benign yani iyi huylu tümörlerdir. Hipofiz bezi hormon merkezi olarak görev yapmaktadır. Hipofiz adenomları bu hormon salgılayan hücrelerin kontrolsüz büyümeleridir. Bu hormonlardan en fazla görüleni prolaktin salgılayan hücrelerin büyüme göstermesidir.Prolaktin hormonunun fazla salgılanması sonucu bayanlarda ve erkeklerde farklı semptomlar ortaya çıkmaktadır.Bayanlarda en önemli semptomlar göğüsten süt kesilmesi,adet düzensizleri ve adetten kesilme olurken erkeklerde en önemli sorun cinsel fonksiyon bozuklukları ile ortaya çıkabilmektedir. Erkeklerdeki cinsel fonksiyon bozukluklarının giderilmesinde prolaktin hormonunu bloke eden ilaçların yanısıra cinsel güçlendiriciler kullanılabilmektedir. Hipofiz adenomları büyüklüklerine göre değerlendirilirler. Mikro adenom ,makroadenom gibi. Mikroadenomlar geellikle cerrahiye ihtiyaç duymazlarken makroadenomlar göz sinirlerine,yüz sinirlerine, ve damarlara yapmış olduğu baskıya bağlı cerrahiye ihtiyaç duyabilirler. İster mikroadenom olsun,isterse makroadenom olsun kanama eğilimine sahip olabilirler ve ani gelişen görme kayıplarıyla karakterizedirler. Bu nedenle acil cerrahiye ihtiyaç duyarlar.
MENENGİOMLAR
Genellikle iyi huylu beyin tümörleridir. Kitle ve ödem etkisine bağlı olarak bulgu verirler. Genellikle dura denilen beyin zarı kaynaklıdırlar. Nörolojik defisit oluşturdukalrında cerrahiye aday olabilirler. Cerrahi ile total olarak çıkarılmaları mümkündür.
KAZALAR VE YAKLAŞIM
Gelişen teknoloji insan hayatına bir çok kolaylıkları sağlarken sonuçları çok ağır olan kazalarıda beraberinde getirmektedir.Bu kazaların sıklığında artışın yanısıra, kazaların şiddetinde artışlar söz konusu olmaktadır.Sonuç olarak gelişen bu kazalar sonucunda birçok insan sakat kalabilmekte ve hayatlarını kaybedebilmektedirler. Travmaya yaklaşim bölümümüzde kazalar sonucunda ve kaza anında yaklaşim hakkında özet bilgiler vermeyi amaçladık. Sonuçlarının bilinmesinin gerek yaklaşimı ve gerek korunmayı getirecek bir güç olduğunun düşüncesindeyiz.
Kazalar tıpta travmalar adı altında toplanmaktadır. Travmalar konusundaki bilgiler ve yaklaşimlar gelişen teknolojiyle ve sağlık hizmetleriyle parelellik göstermiş ve gelişmiştir.
· Travmalar konusunun Beyin cerrahi bölümünü ilgilendiren bölümü kafa travmaları ve spinal travmalardır.Ayrılan bu iki bölüm bu sayfanın ana hatlarını oluşturacaktır.
· Kafa travmaları tüm genel vucut bölgesi travması geçiren olguların büyük bir çogunlugunda eşlik eden bir durumdur.
· Kafa travmaları sonucunda basitten komplekse doğru olabilecek durumlar şunlardır.
1. Kafa derisi kesileri
2. Kafa kemiklerinde kırıklar ki bunlar çökme şeklinde veya düz şekilde veya yıldızvari şekilde olabilirler.
3. Travmanın şiddetine bağlı olarak beyin de su toplama denilebilecek ödem.
4. Beyin dokusu içinde bir veya birkaç odakta görülen küçük kanama odakları ki bunlara tıpta kontüzyo serebri adı verilmektedir.
5. Beyni saran dura denilen zarın üzerindeki kanamalar yani epidural hematomalar.
6. Beyni saran dura denilen zarın altındaki kanamalar
7. Beyin parenkimi içindeki kanamalar.
8. Bu durumların hepsinin ve/veya birkaçının bir araya gelmesiyle oluşan durumlar.
· Bir travmalı hasta acil servise başvurduğunda klinik değerlendirilmesi olarak sözel,motor,göz açma reaksiyonlarına göre puanlandırılan Glaskow koma puanı adı verilen bir puanlama sistemiyle derecelendirililer.Glaskow koma puanının en yüksek değeri 15 en düşük değeri ise 3 tür.Glaskow koma puanı 7 ve altındaki hastalar ciddi kafa travmasına sahip olan hastalar olarak adlandırılırlar.
· Yukarda bahsedilen kafa travması sonucu oluşabilecek durumlara geçmeden önce Kafa travmalı bir hastaya ve sonuçta genel travmalı bir hastaya yaklaşim hakkında bazı önemli noktaları belirtmek gereklidir.
9. Solunumun olup olmadığı kontrol edilmelidir.
10. Kalp atışlarının olup olmadığı kontrol edilmelidir. Kalp atışları bilekten, boyundan ve kalp üzerinden basitçe kontrol edilmelidir.
11. Hastanın taşinması sırasında boyun, omurga kırıkları, kanama gibi problemler olabileceğinden ve bunlar hayatı direk etkileyeceğinden hastanın vucudunda görünren bir kanama bölgesinin olup olmadığı aktif olarak kanayıp kanamadığı tespit edilmeli ve en basit yol olarak baskı uygulanarak kanamanın en aza indirilmesi, eğer kanama bölgeler kollarda veya bacaklarda ise kanama bölgesinin hemen üstünden bir sargı bezi, eşarp gibi kesici olmayan(ip, misina, halat gibi) cisimleri kullanarak kanama duruncaya kadar sıkılması .
12. Hastanın bacaklarında ve kollarında olabilecek kırıkların tespit edilmesi bir tahta parçası veya katlanmış kartonla tespit edilmelidir.Boyun sağdan ve soldan desteklenmelidir.
13. Bu kontroller yapılmadan hasta oynatılmamalıdır.
14. Düz bir yüzey araba arka koltuğu, sedye gibi bir düz yüzeye hasta heri ki tarafından tutularak aktarılmalı ve hareketsizliği korunmalıdır.
Yapılan bu işlemler sonucunda hastanın mevcut durumunun korunması ve daha fazla bir zararın meydana gelmemesi amaçlanır. Ve hastanın genel durumunun mümkün olduğunca korunması amaçlanır. Bu durumda paniğin ve bilgisizliğin en önemli tehlike olduğu unutulmamalıdır. Bu durumlarla karşilaşabilecek bir yakınımız olabileceği aklımızda olmalıdır
· Sırasıyla şimdi bir travma sonucunda oluşabilecek durumları incelemeye çalisalim.
1. Kafa derisi kesileri:
· Kafa derimiz kanlanması oldukça kuvvetli olan ve kalın bir deridir. Kafa derisindeki bir kesi çok şiddetli olabilen kanama nedeni olabilir. Eğer bir kanama tespit edildiyse yapılacak işlem kesi olan bölgeye bastırmaktır.
Resimde kafa derisi şematize edilmiştir. Kafa derisi 5 kattan oluşan bir yapıdır ve kanlanması oldukça fazladır.
· Kesilerde dikkat edilmesi gereken konulardan birisi yaranın mümkün olduğunca temiz olmasıdır. Bunun için ilk mudahale sırasında temiz bezlerin yara yeri üzerine konulması uygundur.
· Kafa derisini toplama damar sistemi beyin içindeki sinüs adı verilen boşluklara boşalmaktadır. Bu bölgede olan kesiler sonucunda mikrop kapma durumlarında bu sinüslerin iltihaplanması sonucunda basit olarak düşündüğümüz bir kafa derisi kesisi hayatı tehlike altına alabilecek bir duruma dönüşeceği unutulmamalıdır.
· İkinci bir sorunda kafa derisini açılmasına bağlı olarak tetonoz durumunun oluşabilmesidir.Çünkü genellikle kafa derisi kesileri kirli yaralardır. Bunun için kişinin tetanoz aşisının var olup olmadığının bilinmesi gereklidir. Ve gerekli dönemlerdeki bu 5 yılda bir yapılmaktadır rapel dediğimiz dozların yapılıp yapılmaması önemlidir. Bunun için aşi takviminizin yapılması böyle bir durumda hatırlanması güç olan durumlarda yanınızda bulundurulması en akıllı işlemdir.
2. Kafa kemiklerindeki kırıklar:
· Kafa kemiklerindeki kırıklar çizgi şeklinde, çökme şeklinde veya yıldız şeklinde kırıklar olabilir.
· Çizgi şeklinde kırıklarda kafa kemiklerinin bütünlüğü bozulmamıştır. Bu tür kırıklarda en önemli sorun kafa tası altındaki durayı besleyen damarlarda kanama yapabilmesidir. Bir izlem ve hastaneye yatırma gerekliliğini doğurur.
· Çökme şeklindeki kırıklar ise Kafa kemiklerinde kırık olan bölgede bütünlük bozulmuştur.Ve bütünlüğün bozulması oranında klinik bulgu verirler. Bütünlüğün bozulması kırık ve çökmüs olan parçanın beyne bası yapmasına veya kemik parçalarının durayı yırtarak beyin dokusu içine batmasına neden olabilir.Eğer kafa derisinde açık bir yara varsa bu duruma açık çökme kırıkları, eğer yara yoksa kapalı çökme kırıkları adı verilmektedir.Açık çökme kırıkları mikrop kapma tehlikesi taşidıklarından dolayı genelde operasyon ihtiyacı duyarlar. Kapalı çökme kırıkları ise çökme miktarı, altında kanama bulunup bulunmaması, beyne bası derecesi, durada yırtık şüphesi olup olmamasına operasyona ihtiyaç duyarlar.Çökme kırıkları beynin yüzeyinde dura altında veya üstünde kanamaya neden olabilirler.Eğer klink bozulmasını açıklayacak bir çökme fraktürü varsa operasyon endikasyonu mevcuttur.
3. Yıldız vari kırıklarda ise ;
· Kemik bütünlüğü bozulmuş olabilir bozulmuş olmayabilir. Bozulmuş kemik bütünlüğü beyne olan etkisine göre operasyona ihtiyaç duyabilir veya duymayabilir.
Önemli not: Kafa derisinde lezyonun olmaması kafa kemiklerinde kırık olmaması anlamına gelmediği bilinmelidir.
Kafa kemiğinde gelişmiş pinponk topunun çökmesi şeklinde fraktür resimde görülmektedir
Resimde beyin tomografi incelemesinde parçalı ve kanamaya yol açmış çökme fraktürü görülmektedir.
3. Beyin ödemi:
· Beyin ödemi beynin travmaya verdiği bir cevaptır. Beyin ödemi şiddetiyle doğru orantılı bulgu verir.Bu durum semptomsuz aşamadan bilincin kapalı olma durumuna kadar değişik derecelerde olabilir.Beyin ödeminin sonucunda şiddetine bağlı olarak kusma(ard arda tekrarlayıcı ve fışkırır tarzda),baş ağrısı, nöbetler, bilinç bulanıklığı, biliç kaybı meydana gelebilir.Bu kliniğin oluşmasının nedeni kafa içindeki basıncın artmasıdır. Bu basıncın çok arttığı durumlarda beynin çesitli bölgelerden fıtıklaşması olabilir.Bu fıtıklaşma sonucunda hayati tehlike meydana gelir.Bu aşamada yapılacak erken tedavi kliniğin düzelmesini sağlayabilir.Unutulmaması gereken;ödemin hayati tehlike oluşturabilecek bir durum oluşturmasıdır.
4. Kontüzyo serebri:
· Travmanın şiddetine bağlı olarak 2 şekilde olabilir.Çarpmanin olduğu bölgedeki beyin dokusunda birde beynin çarpma sonucunda çarpma olan bölgenin karşi tarafında olan beyin dokusunda ki bu duruma counter coupe lezyon adı verilmektedir, betin dokusu içersindeki küçük kanamalardır.Kontüzyolar beyin dokusu içersinde bir çok bölgede çok sayıda olabilirler. Bu lezyonlar bir süre sonra birleşme eğilimine girerek parenkimal hematom oluşturabilirler ve kliniğin dahada kötüleşmesine neden olabilirler. Bu durumda hastaneye yatırılıp tedavi edilme endikasyonudur.Ve hayati tehlike durumudur.
5. Beyin zarı üzerindeki kanamalar
· Beyin kanamaları bölümünde geniş olarak tartışılmıştır.
Beyin zarı yani dura altındaki kanamalar.
· Beyin kanamaları bölümünde geniş olarak tartışılmıştır.
6. Beyin dokusu içindeki kanamalar:
· Beyin parenkimi içindeki kanamalar bölümünde geniş olarak tartışılmıştır.
7. Bu sayılan tüm olayları içeren durumlar:
· Hayati tehlikenin genelde ciddi olarak sözkonusu olduğu durumlardır. Tedavi cerrahi veya cerrahiye musait olmayan bir klinik oluşturabilirler.Bu tür durumlarda genelde hastanın kliniği ileri derecede bozulmuştur.
Kafa travmalarında tanı araçları:
· Rontgen: Kırıkların tespit edilmesinde önemli bir tanı aracıdır.Ve herkafa travmalı olan olguda muhakkak çekilmelidir.
· Tomografi: Beyin tomografisi travmanın gerek kafa kemiklerinde gerekse beyin dokusu içindeki etkilerini tespit etmek için rutin olarak kullanılan bir tanı aracıdır.
· MR:Gerekli olduğu durumlarda kliniğin tomografi ile açıklanamadığı durumlarda, ki bu durum genelde diffüz aksonal injurilerde olmaktadır, çok faydalı bir tanı aracıdır. ( Diffüz aksonal injüri nöronlardaki yani sınir hücreleri arasında bağlantıların kopması sonucu oluşan bir durumdur.Kliniği kötü olan fakat tomografiksel olarak beyin dokusu içinde veya dışında lezyon tespit edilemeyen olgularda MR ile tespit edilebilmektedir.
Not: Bu bölümde penetran yani kurşunlanma,bıçaklanma gibi travmalardan bahsedilmemiştir.Fakat orta hattı çaprazlayan bu türde travmalarda prognozun kötü olduğunu belitmek gereklidir.Ve bu tür travmalar hertürlü beyin içersinde lezyonlara neden olabileceği bilinmelidir.
Not: Çocuklarin düşmeleri ve kafalarını çarpmalari oldukça sık olarak rastlanılan travmalardır. Bu durumlarda çocugun 24-48 saat kadar gözlenmesi ailenin bilinçli olması önemlidir.
Uyarıcı semptomlar, uyku halini olması, tekrarlayan fışkırır tarzda kusmalar, baş ağrısı, nöbetler olmaktadır
BEYİN KİSTLERİ
Beyin kistleri Araknoid kist olarak bilinirler. Araknoid kistler beynin çeşitli yerlerinde bulunabilirler. Doğuştan itibaren var olan yapılardır.İçlerinde beyin omurilik sıvısını barındırırlar.Araknoid kistler zararsız yapılardır. Ancak çok nadir de olsa cerrahiye ihtiyaç duyulabilirler. Cerrahiye Aday olabilmeleri için;
1.Beyne veya damarsal yapılara veya sinirlere baskı yapmaları
2.Kanama göstermeleri
3.Beyin yapısı içersindeki boşluklara açılarak yer kaplayan lezyon haline dönüşmeleri
4.Beyin yapısı içersinde yer değiştirmeye neden olmaları gerekmektedir..
Beyin kistleri %1oranında kazalardan sonra kanama eğilimi gösterebilirler veya %1 oranında beyin boşluklarına açılabilirler.
Bazı araknoid kistlerin 6 ay ile 12 aylık takiplerin yapılması önerilmektedir.
Kistik yapılar beyin tümörlerine eşlik edebilir. Bu durumun tetkiksel boyutta ayırımı önemlidir.
Yan tarafta bulunan resimlerde nadir olarak görülebilen yerleşimlerde araknoid kist örnekleri sunulmuştur.
Filmler Doktor Gökalp KARAARSLAN'ın arşivinden sunulmuştur.
BAŞ AĞRILARI
Baş ağrıları günümüzde hastaların çok şikayetçi olduğu konuların başında gelmektedir. Baş ağrısını oluşturan bir çok neden söz konusudur. Ancak bu nedenlerin başında en fazla olarak görülen stress kaynaklı başağrıları olmaktadır. Ancak Başağrısının nedeni ne olursa olsun bu ağrıyı yaşayan insanların en büyük korkusu benim başımda kötü bir şey mi var endişesidir. Hasta bu konuda cevap almak isteyen konumundadır. Maalesef söylenmesi gereken bir durumda başağrısının %1 den az bölümünü kafa yapısı içersindeki bölümünü tümör kist gibi nedenler oluşturmaktadır.
Başağrısı çeken bir hasta ağrısının özelliklerini doktoruna ayrıntılı bir şekilde anlatmalıdır. Başağrısı sebebin ortaya çıkarılmasında bu anlatım çok önemlidir.Çünkü tüm başağrısını oluşturan nedenlerin karakteristik özellikleri söz konusudur. Günümüzde başağrısı nedenlerinin başında da ağrı kesicilerin uygunsuz doktor kotrollerinin dışında kullanılması ve tüketilmesidir. Unutulmaması gereken uzun süreli ağrı kesici kullanımlarında ve uygunsuz kullanımlarında tedaviye drençli başağrılarının gelişebileceğidir.
Migren denilen ağrılar kafa yapısı içersindeki damarsal yapılardan kaynaklanan ağrılardır. Migren ağrıları tür türdür. Ve migrenin karakteristik özellikleri olduğu gibi aynı zamanda migren türlerininde karakteristik özellikleri mevcuttur.
Başağrısında en önemli konu hastanın kendini doktor karşısında ifade edebilmesidir. Ancak maalesef hastalarımızın ifade etmekte zorlukları bulunmaktadır.
Başağrısı tedavisi nedene yönelik yapılmak zorundadır.Yani Başağrısını oluşturan neden ortaya konulmalıdır. Bu neden bazen birden fazla olabilmekte ve birbirini tetikleyici olarak karşımıza çıkabilmektedir. Nedenin birden fazla olması başağrısı türününde birden fazla olduğu anlamına gelebilmektedir. Bu hastalarda tedavi daha uzun süreli olmak zorundadır. Başağrısında hastaların bilmesi gereken birkez doktora gittim, başka başka doktorlara gittim fayda alamadım dan ziyade başağrısı sorununun hekim ile uyumlu bir çalışma sonucunda çözülebileceğine inanmaları olmalıdır. Böylece nedenlerin daha net ortaya konulması ve bu nedenlere müdahale edilmesi söz konusu olacaktır.
VASKÜLİTLER
Baş ağrılarının nedenlerinden biri olarak karşımıza çıkarlar. Damar iltihabı olarak tercüme yapılabilir. Ancak bu iltihaplar mikrobik karakterden ziyade kimyasal tarzda iltihaplardır. Daha çok 20-40 yaşlarında bayanlarda gözükürler. Vucut direncini düşüren her hangi sebep neden olabilir. Tanı MR inceleme ile konmaktadır. MS en çok karıştırılan durumdur. Tedavisi ilaç tedavisidir ve başarılı sonuçlar alınmaktadır.
OKSİPİTAL NÖRALJİ
Baş ağrılarının sıklıkla görülen türlerinden biridir. Boyundn göze gelen şiddetli ağrı ile karakterizedir. Bulantı,terleme,kusma eşlik edebilir. Tedavisi ilaç tedavisidir.
PSEUDO TÜMÖR CEREBRİ
Başağrılarının nedenlerinden biridir. Kafa içi basıncın artmasıyla karakterizedir. Görme alanı kayıplarıyla başlar körlüğe kadar gidebilir. Tanı LP ile konur. Tedavi ile başarılı sonuçlar alınmaktadır.